کارکرد (مقالاتی در فلسفه تکنولوژی)

بخشی از مقدمه مترجم 

كتاب كاركرد جلد دوم از مجموعه (عجالتاً) دوجلدي مقالاتي در فلسفه تكنولوژي است. اين مجموعه يک گزيده موضوعي است كه به دو فقره از اصلي‌ترين مسائل متافيزيكي پيرامون تكنولوژي مي‌پردازد، يعني مسئله "مصنوع" كه جلد اول به آن اختصاص داده شده و مسئله ’كاركرد مصنوع يا كاركرد فني‘ كه موضوع مجلد اخير است. هر يك از بخش‌ها يا مقالات اين مجموعه نوشته يكي از شاخص‌ترين نظريه‌پردازان در اين حوزه است. كتاب حاضر در 5 بخش به ترتيب ذيل تدوين شده است:

مقاله 1 نوشته بت پرستن (استاد ممتاز فلسفه دانشگاه جورجياي آمريكا در حوزه‌هاي فلسفه ذهن، معرفت‌شناسي و فلسفه تكنولوژي) برگرفته از دانشنامه فلسفه تكنولوژي و علوم مهندسي (2009) است. اين مقاله مبسوط‌ترين بخش كتاب حاضر است كه بستر يا زمينه مناسبي براي ورود به نظريه‌هاي كاركرد مصنوع فراهم مي‌كند. پرستن در اين مقاله ابتدا به معرفي پديده‌هاي مختلفي مي‌پردازد كه هر يك به نحوي با ’كاركرد‘- به عنوان يك ويژگي اصلي مصنوعات- مرتبطند و وجهي از آن را آشكار مي‌سازند. اين پديده‌ها در عين حال به منزله الزامات يك نظريه كافي يا مطلوب درباره كاركرد نيز در نظر گرفته مي‌شوند، يعني هر نظريه‌اي بايد بتواند به طور قانع‌كننده‌اي از پس تبيين اين پديده‌ها برآيد. سپس به شرح مهم‌ترين نظريه‌هاي كاركرد مي‌پردازد و در آخر آنها را بر اساس الزامات فوق مورد ارزيابي قرار مي‌دهد.

مقالات 2، 3 و 4 نوشته پيتر كروس (استاد فلسفه دانشگاه تكنولوژي دِلفت هلند در حوزه‌هاي فلسفه تكنولوژي و فلسفه علم) برگرفته از كتاب مصنوعات فني: ساخته‌هاي ذهن و مادّه (2012) است. هر يك از اين مقالات به معرفي و ارزيابي دقيق يكي از مهم‌ترين نظريه‌هاي كاركرد مي‌پردازد. مقاله 2 شرحي از نظريه قصدگرايانه جان سِرل (استاد ممتاز فلسفه دانشگاه بركلي آمريكا، از برجسته‌ترين چهره‌هاي معاصر فلسفه ذهن و فلسفه زبان) ارائه مي‌كند. كروس، همچنين، مي‌كوشد تا بر اساس شواهدي از متن 1995 سرل نقص‌هاي نظريه او را برطرف و فرمول‌بندي دقيق‌تري از آن به دست دهد. اما محدوديت‌هاي اين نظريه كروس را در اين امر ناكام مي‌گذارد. در مقاله 3، كروس به ارزيابي روايت منقح و غيرقصدگرايانه پرستن از تطوّرگرايي مي‌پردازد و در مقاله 4 بر نظريه مشترك ويبو هوكس (دانشيار فلسفه علم و تكنولوژي دانشگاه آيندهوون هلند) و پيتر ورماس (دانشيار اخلاق و فلسفه تكنولوژي دانشگاه تكنولوژي دلفت هلند) تمركز مي‌كند، كه شايد بتوان گفت جامع‌ترين و دقيق‌ترين نظريه كاركرد فني است.

مقاله 5 گزيده‌اي از كتاب آنچه اشياء انجام مي‌دهند (2005)، نسخه بازنگري‌شده رساله دكتري، پيتر پل وربيك (استاد فلسفه در دانشگاه توونته هلند) است. وربيك در اين كتاب از مفهوم ’كاركرد‘ به معني فني آن فاصله مي‌گيرد و تا حدّ زيادي به شيوه عمل مصنوع در تحقق ’كاركرد‘ش و متعاقب آن رابطه‌اي كه مصنوع با انسان برقرار مي‌كند نزديك مي‌شود كه در اصطلاح‌شناسي فلسفه تكنولوژي با مفهوم ’رفتار‘ مصنوع مشخص شده است- در پانويس 4 مقاله 1 اختصاراً به تمايز ميان’كاركرد‘، ’كاربرد‘ و ’رفتار‘ مصنوع اشاره كرده‌ام. وربيك در اين خصوص راهي را پيش مي‌گيرد كه پيش‌تر با دن آيدي در تكنيك و پراكسيس (1979)- نتيجه دوره مطالعاتي او در دانشگاه آكسفورد- گشوده شده بود.